Newsletter registration
Fill in your email address below and automatically receive our newsletter in your mailbox!
28/04/2017 - Stijn Lamote, e.a.
Met de wet van 1 december 2016 houdende fiscale bepalingen (B.S. 8 december 2016) wordt beoogd het Belgisch stelsel van de exitheffingen met de Europese vrijheden in lijn te stellen om zo tegemoet te komen aan het verzoek daartoe van de Europese Commissie. De Belgische wetgever hield hierbij rekening met zowel de Europese rechtspraak ter zake (HvJ 29 november 2011, National Grid Indus, C-137-10; HvJ 23 januari 2014, DMC, C-164/12) als de Europese Antimisbruikrichtlijn dd. 12 juli 2016. Door de regeling niet alleen te voorzien voor vennootschappen maar ook voor natuurlijke personen anticipeerde de Belgische wetgever bovendien op recente rechtspraak van het Europees Hof van Justitie (HvJ 21 december 2016, Commissie/Portugal, C-503/14). De toekomst zal uitwijzen of de Belgisch regeling enerzijds in de praktijk werkbaar is tot vrijwaring van de Belgische belastingaanspraken en anderzijds de toets met de Europese vrijheden en wetgeving doorstaat. Belgisch stelsel exitheffingen Bij de ‘exit van activa’ vanuit België naar het buitenland dreigt de Belgische Staat haar belastingaanspraak op de in België gegenereerde maar nog niet-verwezenlijkte meerwaarden met betrekking tot deze activa te verliezen. Het stelsel van de exitheffingen vrijwaart de belastingaanspraken van de Belgische Staat ten aanzien van deze latente meerwaarden. Zo is bij een fusie van een Belgische vennootschap in een buitenlandse vennootschap zonder behoud van een Belgische vaste inrichting in fiscalibus sowieso het liquidatieregime van toepassing. De latente meerwaarden (en vrijgestelde reserves) vastgesteld in hoofde van de Belgische vennootschap naar aanleiding van de fusie zijn in België belastbaar, ongeacht de niet-verwezenlijking van deze meerwaarden. Hetzelfde principe is van toepassing op de uitwaartse (partiële) splitsing en zetelverplaatsing en de onttrekking van vermogensbestanddelen aan een Belgisch vaste inrichting naar een buitenlands hoofdhuis. Deze belastingheffing blijft daarentegen in principe achterwege wanneer een dergelijke herstructurering enkel betrekking heeft op vennootschappen en activa in België (bvb. in het kader van een zuiver binnenlandse fusie of (partiële) splitsing). In dat geval weet de Belgische staat immers haar belastingaanspraken gevrijwaard. Er bestaat dus een verschil in behandeling tussen zuiver nationale herstructureringen en uitwaartse herstructureringen, en dat tot vrijwaring van de belastingaanspraken van de Belgische Staat. Exitheffing in Europese context Blijkens de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie staat het stelsel van de exitheffingen, althans voor wat betreft de invordering ervan, op gespannen voet met de Europese vrijheid van vestiging. In de zaak National Grid Indus oordeelde het Europees Hof van Justitie immers dat een ‘exitheffing an sich’ een schending uitmaakt van de Europese vrijheid van vestiging ingevolge het verschil in behandeling ter zake tussen zuiver nationale herstructureringen enerzijds en grensoverschrijdende herstructureringen anderzijds. Het Hof achtte deze schending evenwel gerechtvaardigd tot verdeling van heffingsbevoegdheid tussen de lidstaten; een lidstaat heeft het recht om de op haar grondgebied gegenereerde latente meerwaarden te belasten bij een exit naar het buitenland. De onmiddellijke invordering van deze exitheffing maakt volgens het Hof echter een ongeoorloofde inbreuk van de vrijheid van vestiging uit. De meerwaarden vastgesteld naar aanleiding van de exit zijn immers nog niet verwezenlijkt maar wel reeds belastbaar, hetgeen de belastingplichtige van een exit kan weerhouden en zo een ongeoorloofde inbreuk vormt tot vrijwaring van de belastingaanspraken van de betrokken lidstaat. Volgens het Hof dient de belastingplichtige de keuze te hebben tussen een onmiddellijke betaling of uitgestelde betaling van de exitheffing. Welke vorm deze uitgestelde betaling diende aan te nemen bleek echter lange tijd onduidelijk. De traceerbaarheid tot aan de daadwerkelijke verwezenlijking van de meerwaarde bleek technisch immers een moeilijk haalbare kaart. Het Hof erkent dat het risico van niet-invordering groter wordt naar mate de tijd verstrijkt. In onder meer de zaak DMC verduidelijkte het Hof dan ook dat een uitgestelde betaling van de exitheffing over een periode van 5 jaar een aanvaardbare beperking van de vrijheid van vestiging uitmaakt. De Belgisch wetgever greep deze rechtspraak aan voor haar hervorming van het stelsel van de exitheffingen. Hervorming Belgisch stelsel exitheffingen Na tevens op de vingers te zijn getikt door de Europese Commissie besloot de Belgische wetgever met de wet van 1 december 2016 houdende fiscale bepalingen het stelsel van de exitheffingen in overeenstemming te brengen met voormelde rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. algemene situering De ‘exitheffing an sich’ wordt onverkort behouden. Voor welbepaalde exits heeft de betrokken belastingplichtige echter voortaan de keuze tussen de onmiddellijke betaling van de exitheffing of een gespreide betaling van de exitheffing over 5 jaar. Enkel exits naar een andere lidstaat van de EU komen in aanmerking alsook deze naar een andere lidstaat van de E.E.R. waarmee België een overeenkomst inzake wederzijdse invorderingsbijstand heeft (op heden: IJsland en Noorwegen). De gespreide betaling moet worden gerespecteerd op straffe van onmiddellijke opeisbaarheid van het saldo. Bovendien houdt de Belgische Staat zich het recht voor een waarborg te eisen in geval van gespreide betaling op basis van een beoordeling van de risico’s van niet-invordering. De regeling inzake de gespreide betaling staat ingeschreven in het nieuw artikel 413/1 van het Wetboek van Inkomstenbelastingen. toepassingsgebied Voor Belgische vennootschappen komen volgende exits naar een EU-lidstaat of in aanmerking komende lidstaat van de E.E.R. in aanmerking: de uitwaartse zetelverplaatsing en de uitwaartse (in principe) belastingneutrale fusie of (partiële) splitsing zonder behoud van een Belgische vaste inrichting. De onttrekking van vermogensbestanddelen aan een Belgische vaste inrichting van een buitenlandse vennootschap met overbrenging ervan naar een andere Europese lidstaat of in aanmerking komende lidstaat van de E.E.R. komt tevens in aanmerking. Ook een natuurlijke persoon kan toepassing maken van de gespreide betaling voor stopzettingsmeerwaarden naar aanleiding van de inbreng van één of meer bedrijfsafdelingen of takken van werkzaamheid of algemeenheid van goederen in een intra-Europese vennootschap in ruil voor aandelen, zonder behoud van de ingebrachte goederen in een Belgisch vaste inrichting. toepassingsvoorwaarden De betrokken belastingplichtige dient uitdrukkelijk te opteren voor de gespreide betaling door het toesturen aan de belastingadministratie van een specifiek formulier binnen 2 maanden vanaf de toezending van het aanslagbiljet voor het belastbaar tijdperk waarin de exit heeft plaatsgevonden. Niet de naar aanleiding van de exit vastgestelde meerwaarden worden in aanmerking genomen voor de gespreide belasting, wel het ‘resterend verschuldigd gedeelte van de inkomstenbelastingen’. Hiertoe dient voor het belastbaar tijdperk waarin de exit heeft plaatsgevonden de belasting te worden berekend, met toepassing van belastingverhogingen, verrekening van voorafbetalingen e.d. Deze belasting komt vervolgens gedeeltelijk in aanmerking voor een gespreide betaling. Voor vennootschappen is dit ten belope van de verhouding tussen de inkomsten waarop de exitheffing van toepassing is tot de totale inkomsten. Voor natuurlijke personen is dit ten belope van de belasting verschuldigd op de exit meerwaarde tot de totale belasting. Gedurende de periode van gespreide betaling moet de belastingplichtige bovendien jaarlijks een formulier bij de belastingadministratie indienen. Dit stelt de belastingadministratie in staat de gespreide betaling op te volgen. Bij vervreemding van de betrokken activa of overbrenging ervan naar een ‘derde land’ (geheel of gedeeltelijk) vervalt immers het regime van de gespreide betaling en is het gehele saldo onmiddellijk opeisbaar. Dit is tevens het geval bij niet-tijdige betaling van de gespreide heffing en niet-tijdige indiening van voormeld formulier. inwerkingtreding Het nieuwe regime voor de exitheffingen is van toepassing met ingang van aanslagjaar 2017 op verrichtingen die worden gedaan vanaf 8 december 2016 (zijnde de datum van bekendmaking van de wet in het Belgisch Staatsblad).
Read more!28/04/2017 - Stijn Lamote, e.a.
Met ingang van 1 juli 2016 is er in het Belgisch BTW-wetboek (artikel 44 §2 bis btw – wetboek) een gewijzigde btw vrijstelling ingeschreven voor diensten verricht door zelfstandige groeperingen aan hun leden. In principe is het leveren van iedere dienst onderworpen aan btw, hetgeen een extra kost betekent voor de afnemer indien deze geen recht op aftrek van btw heeft. In de praktijk heeft deze vrijstelling dan ook vooral zijn nut voor vrijgestelde belastingplichtigen zonder recht op aftrek (bv scholen, ziekenhuizen, verzekeringsmaatschappijen) en niet btw plichtigen (bv gemeenten); aan hen wordt toegelaten bepaalde kosten (bv de aankoop van duur medische materiaal door verschillende ziekenhuizen of gemeenschappelijke bewakingsdiensten) te groeperen in kostendelende verenigingen die deze vervolgens doorrekenen aan de verschillende leden met vrijstelling van btw waardoor er alsnog geen btw incidentie ontstaat. Deze (verplichte) vrijstelling is wel onderworpen aan verschillende voorwaarden: de leden van de groepering oefenen op geregelde wijze een activiteit uit die van btw is vrijgesteld of waarvoor zij niet belastingplichtig zijn, minstens is dit een overwegend deel van de activiteit van de leden; de groepering verricht diensten die direct nodig zijn voor de vrijgestelde activiteit of voor de activiteiten waarvoor men niet btw plichtig is; de aan ieder lid aangerekende vergoeding vertegenwoordigt enkel de terugbetaling door het lid van zijn aandeel in de uitgaven; de vrijstelling leidt niet tot concurrentieverstoring. Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn: dat deze vrijstelling enkel geldt voor levering van diensten en niet voor levering van goederen (tenzij de levering van goederen enkel bijkomstig is aan het leveren van diensten); dat de zelfstandige groepering ook (weliswaar belaste) handelingen mag stellen aan niet-leden, zij het dat dit slechts over een minderheid van de activiteit van de groepering mag gaan; in het verleden kon dit niet. Als zelfstandige groepering wordt enkel begrepen: de vereniging met rechtspersoonlijkheid de vereniging zonder rechtspersoonlijkheid die onder een eigen benaming als afzonderlijke vereniging of groepering tegenover haar leden en tegenover derden optreedt Voorheen kwamen ook onverdeeldheden in aanmerking voor de btw vrijstelling, doch deze gewone onverdeeldheden komen niet meer in aanmerking. Het bestaan van een groepering van leden veronderstelt daarenboven een duurzame samenwerking. De ad hoc toe- of uittreding van personen in functie van hun tijdelijke noden is niet toegestaan; er zal niet worden betwist dat er sprake is van een duurzame samenwerking wanneer het lid minstens twee jaar onafgebroken lid is van de groepering. Met oog op de toepassing van dit regime dient de zelfstandige groepering een melding van haar activiteiten en ledenlijst aan het btw controlekantoor over te maken en deze laatste permanent up te daten naar aanleiding van in- en uittredingen. Groeperingen zonder rechtspersoonlijkheid dienen ook een kopie van de samenwerkingsovereenkomst mee te sturen. Bij gebreke aan het naleven van deze formele voorwaarden kan de btw vrijstelling niet gelden. Voorheen bestond die meldingsplicht niet. De administratie heeft ondertussen een Circulaire gepubliceerd (Circ. AAFisc nr. 31/2016 (nr. E.T.127.540)) waarin een aantal praktische zaken nader worden toegelicht. Onder andere wordt een berekeningswijze vooropgesteld om: te beoordelen of de groepering niet in overwegende mate aan niet-leden diensten levert (randnr. 27 ev.) alsmede beschrijving van bepaalde toleranties in dit verband; te beoordelen of de leden overwegend op geregelde wijze een activiteit uitoefenen die op grond van artikel 44 btw – wetboek is vrijgesteld (randnr. 22 ev); de kostenafrekeningen te bepalen (randnr. 41 ev.). De praktische toepassingsmogelijkheden van deze btw vrijstelling zijn veelvuldig. Het kan bv. gaan over personeel of materiaal dat ziekenhuizen, rusthuizen, bepaalde medische organisaties, verzekeringskantoren, … gezamenlijk wensen te bekostigen en met elkaar delen. Op dat ogenblik werft de groepering het materiaal of het personeel aan en stelt het – met vrijstelling van btw – ter beschikking aan de leden (bv de verschillende ziekenhuizen); deze laatste kunnen immers geen btw recupereren omdat zij van btw vrijgestelde prestaties leveren zodat een extra btw kost niet welkom zou zijn. Hetzelfde geldt voor diensten door een groepering inzake vervoer, bewaking, … aan gemeentelijke overheden of van hen afhangende instanties (scholen, musea, …). Een kostenassociatie tussen artsen (waarbij de kosten worden tenlaste genomen door de kosten associatie en de artsen individueel voor het overige hun erelonen rechtstreeks innen - een vorm van horizontale samenwerking) kan onder bepaalde omstandigheden de vorm van een kostendelende vereniging aannemen; dit betekent dan enkel dat de aan de individuele artsen geleverde diensten (bv ter beschikking stelling personeel) van btw zijn vrijgesteld, niet de geleverde goederen. Ook in de bank- en verzekeringssector wordt gewerkt met kostendelende verenigingen. In het algemeen dient gesteld dat deze nieuwe regelgeving inzake de btw vrijstelling voor kostendelende verenigingen inhoudelijk minder stringente voorwaarden oplegt aan de kostendelende verenigingen om onder het vrijstellingsregime te kunnen vallen (bv er kunnen ook handelingen ten aanzien van niet-leden worden gesteld alsook belaste handelingen ten aanzien van leden kunnen worden gesteld). Daarentegen zijn de formele voorwaarden zeer belangrijk verstrengd. In de medische en paramedische wereld zijn er ook vele samenwerkingen die evenwel niet kwalificeren als dergelijke kostendelende verenigingen. Dit betekent evenwel niet meteen dat er zich wel een btw problematiek stelt: zo zijn er ook kostenassociaties (sommige gevallen van horizontale samenwerking) die niet onder eigen benaming optreden en die derhalve niet als zelfstandige groepering kwalificeren; alsdan is er geen meldingsplicht, maar hoeft er ook geen btw issue te zijn; alsdan wordt elk lid immers geacht zelf de dienst rechtstreeks vanwege de leveranciers van de kostenassociatie te ontvangen; er is met andere woorden transparantie op btw vlak; op basis van een door Europese rechtspraak geïnspireerde circulaire (Circ. AAFisc. Nr 36/2012) is er het principe dat in bepaalde omstandigheden samenwerkingsverbanden met oog op het organiseren van ondersteuning voor medische activiteiten btw neutraal moeten kunnen functioneren; de administratie aanvaardt blijkens beslissing ET.8412 van 8 november 1971 een btw vrije doorrekening van medisch personeel; de theorie van de complexe handeling houdt in dat het btw regime van verschillende handelingen die vanuit economisch oogpunt een globale dienst vormen wordt bepaald door de hoofddienst; in die zin kunnen bijkomende diensten die in de btw vrije sector worden verleend soms ook vrij van btw zijn indien ze meegaan met van btw vrijgestelde hoofddiensten; … Minder evident is daarentegen het geval de associatieovereenkomst inhoudt dat kosten die ten laste vallen van bv één geneesheer (bv kosten inzake infrastructuur, meubilair, …) worden doorgerekend aan de andere geneesheren (verticale samenwerking); indien deze samenwerking niet de vorm kan aannemen van een kostendelende groepering moet gedacht worden aan andere oplossingen voor het creëren van een btw vrije sfeer, bv via btw eenheid tussen de betrokken vennootschappen (hetgeen praktisch niet evident voorkomt). Een andere mogelijke analyse kan zijn dat die zaken die qua infrastructuur ter beschikking worden gesteld slechts in zeer beperkte mate niet onder een van btw vrijgestelde onroerende verhuur kwalificeren, in welk geval mogelijk de volledige kostenbijdrage alsnog zonder btw incidentie kan worden verrekend op basis van de theorie van de complexe handeling. Dit is evenwel geval per geval te bekijken. De boodschap is dat, naar aanleiding van de verfriste btw regelgeving rond kostendelende verenigingen en de circulaire in dit verband, samenwerkingsverbanden in de btw vrije sector best gescreend worden, teneinde vast te stellen of het niet aanrekenen van btw terecht verloopt en desgevallend bijgestuurd wordt om deze of een andere vrijstelling alsnog te behouden.
Read more!15/02/2017 - Bram Stragier, e.a.
Een tweetal jaar geleden voerde de Europese Unie met een verordening nr. 655/2014 van 15 mei 2014 een Europees bankbeslag in, ook wel bekend onder de naam EAPO (European Account Preservation Order). Met dit nieuwe instrument kunnen schuldeisers eenvoudiger bewarend beslag leggen op een bankrekening in een andere lidstaat. Tot voor kort diende een schuldeiser daarvoor altijd naar de rechter te trekken in de lidstaat waar de bankrekening wordt aangehouden. Door deze nieuwe EU-verordening - die op 18 januari van dit jaar in werking is getreden - kan de schuldeiser nu ook terecht bij de rechter van zijn eigen lidstaat. De nieuwe procedure kan alleen gebruikt worden in grensoverschrijdende zaken. Concreet betekent dit dat de bankrekening van de schuldenaar zich in een andere lidstaat moet bevinden dan die waar het beslagverzoek is ingediend of in een andere lidstaat dan die waar de schuldeiser zijn woonplaats heeft. De EAPO kan aangevraagd worden nog vóór het begin van de procedure ten gronde, tijdens een hangende procedure of nadat er reeds een rechterlijke beslissing is tussengekomen. Als er nog geen rechterlijke beslissing is, dan moet de schuldeiser zijn verzoek om een bevel tot conservatoir beslag inleiden bij de gerechten van een lidstaat die bevoegd zijn om kennis te nemen van het bodemgeschil. Hier spelen met andere woorden de gebruikelijke, Europese bevoegdheidsregels zoals ze ook voor gewone geschillen gelden. Als de debiteur een consument is, dan zijn de rechtbanken van de lidstaat waar de consument zijn woonplaats heeft, exclusief bevoegd om een Europees beslagbevel uit te vaardigen. Als de schuldeiser al over een rechterlijke beslissing beschikt, dan moet het verzoek om een Europees beslagbevel worden ingediend bij het gerecht van de lidstaat waar de beslissing werd gewezen. De hele procedure geschiedt via standaardformulieren. Deze zijn terug te vinden op het Europees e-justitieportaal. De aanvrager zal in zijn verzoek moeten aantonen dat zonder een bevel tot bewarend beslag de toekomstige inning van zijn vordering in gevaar dreigt te komen. Als de schuldeiser nog geen rechterlijke beslissing heeft verkregen, zal hij bovendien moeten aantonen dat hij de procedure betreffende het bodemgeschil tegen de schuldenaar waarschijnlijk zal winnen. Om het verrassingseffect te garanderen, verloopt de hele procedure eenzijdig. De schuldenaar wordt vooraf niet geïnformeerd over het verzoek en het bevel. Om misbruik van het bevel tegen te gaan en ter bescherming van de rechten van de schuldenaar, worden er een aantal waarborgen voorzien ten gunste van de schuldenaar. Een van de belangrijkste waarborgen is dat een schuldeiser, in gevallen waarin hij nog geen rechterlijke beslissing heeft verkregen, verplicht kan worden om een financiële zekerheid te stellen. Het bedrag van de zekerheid moet volstaan om de schade te dekken die de schuldenaar eventueel zou lijden als gevolg van het beslag. Het Europees beslagbevel is uitvoerbaar in elke EU-lidstaat, behalve in Denemarken en in het Verenigd Koninkrijk. De rekeningen van de schuldenaar worden geblokkeerd ten belope van de hoogte van de vordering van de schuldeiser waardoor de schuldenaar wat dat bedrag betreft niet langer overschrijvingen kan doen of geld kan opnemen. Het surplus blijft wel beschikbaar. De verordening voorziet daarnaast ook in een mechanisme tot het verkrijgen van informatie i.v.m. de rekeningen van de schuldenaar. Als de schuldeiser een vermoeden heeft dat zijn schuldenaar in een bepaalde lidstaat een rekening aanhoudt, dan kan hij de nationale rechter verzoeken om informatie op te vragen over deze bankrekening(en) bij de bevoegde informatie-instantie van die lidstaat. Die mogelijkheid is evenwel enkel voorzien voor het geval waarin de schuldeiser al over een rechterlijke beslissing beschikt. Op 18 januari 2017 trad de verordening nr. 655/2014 betreffende het Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen in werking. Met een Europees bevel tot conservatoir beslag kan een schuldeiser de bankrekeningen van zijn schuldenaar in de verschillende unielidstaten laten blokkeren, door zich tot zijn nationale rechter te wenden (met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk en Denemarken).
Read more!10/02/2017 - Bram Stragier
De nieuwe Wet op de Roerende Zekerheden – ook wel ‘de Pandwet’ – dateert van 11 juli 2013. In een eerder artikel lichtten wij het wetsontwerp reeds toe (zie artikel Wetsontwerp tot wijziging van het pandrecht – nieuw wapen tegen insolventie?). De inwerkingtreding van deze wet was initieel voorzien voor 1 januari 2014, maar dit werd eerst uitgesteld tot 1 januari 2017. Het Koninklijk Besluit dat het zogenaamde pandregister moest vorm geven, bleef immers uit. Met een wetsontwerp van 4 november 2016 wordt de inwerking van de Wet opnieuw uitgesteld tot uiterlijk 1 januari 2018, tenzij het Koninklijk Besluit een vroegere inwerkingtreding zou faciliteren. Het nieuwe wetsontwerp brengt ook een aantal inhoudelijke wijzigingen aan de nog niet in werking getreden Wet Roerende Zekerheden. De thans aangepaste Wet Roerende Zekerheden betekent een revolutie inzake eigendomsvoorbehoud, retentierecht en pand op roerende goederen: Eigendomsvoorbehoud Actuele regeling Talloze overeenkomsten en algemene voorwaarden voorzien dat de eigendom van goederen pas overgaat bij volledige betaling van de prijs. Een dergelijk eigendomsvoorbehoud lijkt een sterk beschermingsmechanisme, maar schiet in de praktijk vaak te kort eens de schuldeiser het daadwerkelijk wenst uit te oefenen. Vooreerst was tot nog toe hiervoor enkel een uitdrukkelijke rechtsgrond in het kader van een faillissement (artikel 101 Faill.W.) maar niet in de overige gevallen van samenloop met andere schuldeisers. Bovendien is steeds vereist dat de betreffende goederen zich nog in natura bevonden bij de schuldenaar en konden worden geïndividualiseerd. Dit is niet meer mogelijk indien de goederen zijn vervreemd, verwerkt, vermengd of onroerend zijn geworden. Toekomstig recht Aan beide knelpunten wordt door het wetsontwerp tegemoet gekomen, zodat de positie van de schuldeisers aanzienlijk wordt verstrekt. Deze nieuwe regeling geldt ten andere voor alle types overeenkomsten en niet uitsluitend voor koopovereenkomsten (vb. levering in het kader van een aannemingscontract). Ten eerste zal het eigendomsvoorbehoud voortaan gelden voor alle gevallen van samenloop. Aandachtspunt is wel dat de bestaande korte termijn om een eigendomsvoorbehoud uit te oefenen in geval van faillissement behouden blijft. De vereiste van identificeerbaarheid wordt thans verlaten. Behalve indien anders overeengekomen, is de partij die de goederen verwerft, gerechtigd de goederen te gebruiken. Indien de goederen, aldus worden verwerkt, vermengd of vervangen, blijft het eigendomsvoorbehoud bestaan. Indien de betreffende goederen werden vervreemd, strekt het eigendomsvoorbehoud zich uit tot de schuldvordering op basis van deze overdracht. Het eigendomsvoorbehoud vereist geen registratie (zoals pand – zie hierna), behalve om het ook uitwerking te geven in geval van onroerend worden van de goederen door incorporatie. Wenst u dat het eigendomsvoorbehoud zijn uitwerking kan hebben, dan is het wel cruciaal dat één en ander schriftelijk overeengekomen werd voorafgaand aan de levering. Retentierecht Actuele regeling Het retentierecht is de rechtsfiguur die toelaat aan een schuldeiser om een zaak die hem door zijn schuldenaar werd overhandigd, onder zich te houden tot betaling van de schuldvordering die verband houdt met deze zaak. Typevoorbeeld is de garagist die een wagen gestald laat tot betaling van de factuur voor de herstelling. Ook hier stellen zich zowel juridische als feitelijke problemen voor de schuldeiser. Er bestond hiervoor geen (specifieke) wettelijke regeling. Bovendien verschaft het retentierecht op vandaag geen voorrecht. De schuldeiser is dus niet gerechtigd om zich bij voorrang te laten betalen uit de opbrengst van de verkoop van de betreffende zaak. Toekomstig recht De Nieuwe Wet Roerende Zekerheden komt hieraan tegemoet. Het retentierecht wordt expliciet geregeld en is tegenstelbaar in het kader van een faillissement of een andere vorm van samenloop bij de schuldenaar. Bovendien verkrijgt de schuldeiser thans een preferentieel recht om te worden betaald uit het bezwaarde goed. Wel blijft dat de schuldeiser het goed niet zonder meer zelf kan verkopen, want dan verliest hij het bezit op het goed en aldus zijn retentierecht. Pand op roerende zaken Actuele regeling Van oudsher is een pand op roerende zaken in principe uitsluitend mogelijk mits de buitenbezitstelling, dit is het materieel afgeven van de goederen aan de pandhouder. Dit maakt het in de praktijk vaak onwerkbaar. Zo dienen voorraden evident beschikbaar te blijven bij de pandgever om te kunnen worden verwerkt en/of geleverd aan klanten. Als uitzondering op de vereiste van buitenbezitstelling, is er het pand op de handelszaak, dat onder meer maximaal ook de helft van de voorraad omvat. Toekomstig recht Thans wordt het bezitloos pandrecht evenwel veralgemeend. De wet pand handelszaak d.d. 25 oktober 1919 verdwijnt. Er gelden daarbij bijzondere overgangsmaatregelen. Het bezitloos pandrecht is voortaan niet meer voorbehouden aan financiële instellingen maar kan door elke schuldeiser. De pandgever kan thans niet alleen een onderneming zijn, maar ook een consument. In voorkomend geval, gelden wel een aantal beschermende bepalingen. In principe kunnen alle lichamelijke en onlichamelijke roerende goederen in pand worden gegeven, zowel bestaande als toekomstige. Zij kunnen ook tot zekerheid strekken van bestaande evenals toekomstige vorderingen, voor zover deze bepaalbaar zijn. Voor de vestiging van het pand volstaat een overeenkomst tussen partijen. Een correcte libellering van een dergelijke pandovereenkomst dringt zich evenwel op. Er zijn wettelijk verplichte vermeldingen, in het bijzonder de nauwkeurige omschrijving van de bezwaarde goederen, de gewaarborgde schuldvorderingen en het maximaal bedrag ten belope waarvan de schuldvorderingen gewaarborgd zijn. Daarnaast zijn er moduleringen mogelijk in het voordeel van de schuldeiser, vb. het recht om zich de goederen toe te eigenen in geval van niet-betaling. Het pand blijft zijn uitwerking behouden in geval van verwerking, vermenging, subrogatie of onroerendmaking, conform wat hoger is uiteengezet. Spectaculair is de invoering van een nationaal pandregister waarin partijen zelf het pand kunnen inschrijven teneinde het tegenstelbaar te maken aan derden. Nieuw is ook dat dit pandregister voor eenieder zal toegankelijk zijn (en niet enkel voor bepaalde categorieën), mits betaling van een retributie. Deze registratie zal evenwel niet (meer) kunnen worden gebruikt om het pand op schuldvorderingen tegenstelbaar te maken aan derden. Daarvoor blijft de bestaande kennisgeving vereist (artikel 1690-1691 B.W.). De nieuwe Wet Roerende Zekerheden bevestigt thans ook dat een cessie van schuldvordering tot zekerheid (fiduciaire overdracht) hoogstens een pandrecht kan opleveren. Ingeval een dergelijke cessie wordt gerealiseerd, wordt zij geconverteerd naar een pand, zelfs al is niet aan vereisten inzake bewijs inzake pand voldaan. Dit is echter niet het geval indien de overdrager een consument is. Belangrijk is ook dat in de nieuwe Wet Roerende Zekerheden de uitwinning van het pand op drastische wijze wordt vereenvoudigd. Voortaan hoeft de schuldeiser hiervoor niet meer a priori naar de rechtbank maar kan hij zelf tot uitwinning overgaan. Enkel indien betwisting zou ontstaan, is er een a posteriori controle door de beslagrechter voorzien. Opnieuw geldt deze omkering niet indien de pandgever een consument is. In dat kader dient evenwel te worden aangestipt dat de Wet Roerende Zekerheden geen afbreuk doet aan de Wet Financiële Zekerheden d.d. 15 december 2004, waarbij deze bescherming ten aanzien van de consument niet geldt. Tot slot weze nog opgemerkt dat deze nieuwe regeling de mogelijkheid om een pand te vestigen door buitenbezitstelling, onverlet laat. Conclusie: Voor de schuldenaar biedt de nieuwe Pandwet interessante mogelijkheden tot alternatieve financiering. Voor de schuldeiser wordt het mogelijk om zijn rechten sterker te laten gelden in geval van samenloop tussen schuldeisers van de debiteur. Vereist is wel dat hij in voorkomend geval tijdig de nodige formaliteiten heeft vervuld en de overeenkomst nauwkeurig werd opgesteld.
Read more!21/12/2016 - Stijn Lamote, e.a.
De vraag stelt zich of de inkomsten uit de verhuur van een handelsfonds moeten worden belast als een beroepsinkomen in de plaats van als een roerend inkomen. De fiscus meent vaak dat er moet belast worden als beroepsinkomen. Ze houdt daarvoor vooral cassatierechtspraak achter de hand (cassatie arrest van 19 september 2013) waarvan wij al eerder stelden dat dit rechtspraak rond specifieke en eerder atypische casussen betrof. Zoals aangekondigd evolueert de rechtspraak evenwel meer en meer naar een evaluatie in concreto. Arrest van het Hof van Cassatie dd. 19 september 2013 In een arrest van het Hof van Cassatie van 19 september 2013 stelt het Hof van Cassatie dat “cliënteel” niet het voorwerp kan zijn van een huurovereenkomst. Een (passieve) huur in de zin van artikel 1709 van het Burgerlijk Wetboek is een huurovereenkomst waarbij de ene partij er zich toe verbindt om de andere het genot van een zaak te doen hebben gedurende een zekere tijd en tegen een bepaalde prijs die de huurder verbindt te betalen. Dergelijke passieve verhuur veronderstelt volgens het Hof op basis van artikel 1719, 3° Burgerlijk Wetboek immers in principe dat de verhuurder aan de huurder het rustig huurgenot garandeert van het gehuurde goed. Een ondernemer kan volgens het Hof van Cassatie het rustig huurgenot niet verschaffen van zijn cliënteel. Deze cliënten zijn immers vrij zich tot de ene of andere handelszaak te wenden. Omdat niet het rustig huurgenot zou kunnen worden verschaft van dit cliënteel zou een huurcontract met betrekking tot dit cliënteel niet mogelijk zijn. In het geval dat voorlag bij het Hof van Cassatie werkten twee partners geruime tijd als zakenkantoor en dit onder de vorm van een feitelijke vereniging. Op een bepaald ogenblik gingen zij over tot oprichting van een bvba, ontbonden zij de feitelijke vereniging en werd het cliënteel in concreto in huur genomen door de bvba. In het betrokken huurcontract was sprake van “kliënteel waarvan hij [de verhuurder] op de huidige datum eigenaar is en die meer gedetailleerd wordt omschreven in het vertrouwelijk bestand dat ter beschikking wordt gesteld van de huurder”; het betrof met andere woorden een lijstje met specifieke namen waarbij de achterliggende individuele cliënten werden verhuurd … Er werden voor het overige geen verplichtingen opgelegd aan de huurder. evaluatie Het arrest van het Hof van Cassatie had ons in ziens evenwel een beperkte draagwijdte omdat: inzake het exacte voorwerp van de overeenkomst - in de praktijk wordt geen ‘lijst van namen’ wordt verhuurd maar wordt eerder “de verrechtvaardigde verwachting dat cliënteel in de breedste zin van het woord de huuruitbater zal opzoeken op basis van in het verleden door de verhuurder opgebouwde ‘goodwill’” ter beschikking gesteld; inzake de wederzijdse verplichtingen van partijen - daarenboven komen eerder de gevallen voor waarbij een persoon zijn activiteit als eenmanszaak stopzet, zijn handelsfonds of praktijk als vrij beroeper verhuurt aan een vennootschap en deze hurende vennootschap zich niet kan beperken tot een passieve in genot treding maar integendeel de verplichting heeft om het handelsfonds of de praktijk verder uit te baten; het gaat dan niet om een verhuur in de zin van het burgerlijke wetboek maar om een sui generis huuruitbating; bij dergelijke huuruitbating speelt de problematiek van artikel 1709 Burgerlijk Wetboek inzake rustig huurgenot niet; Evolutie van de rechtspraak naar een beoordeling in concreto Bepaalde rechtspraak gaat bij de beoordeling nu ook effectief steeds meer op zoek naar wat nu het exacte voorwerp is van de huuruitbating, daarbij eerder uitgaande van de werkelijke bedoeling van partijen dan van soms onduidelijk woordgebruik terzake (artikel 1156 van het Burgerlijk Wetboek). Men gaat op zoek naar de vraag of de hurende vennootschap een toegevoegde waarde heeft verkregen door de overeenkomst van huuruitbating, met name of zij door het afsluiten van de overeenkomst redelijkerwijze kon verwachten dat de inkomstenpotentie die de huurder had opgebouwd in genot overgedragen wordt aan de huuruitbater. Zodra dit laatste aannemelijk is, is er sprake van een mogelijke verhuur handelsfonds. Het is overigens onbetwist dat een handelsfonds kan worden verhuurd; dit staat onder meer letterlijk te lezen in artikel 10 en artikel 25 laatste lid Handelshuurwet. Naast de eerste vraag of er een verhuur van handelsfonds mogelijk is, is er uiteraard ook de tweede vraag naar de waardering van de huurprijs ervan. Hoe meer zekerheid er is dat de huuruitbater de inkomstenpotentie zal kunnen genieten, hoe hoger de vergoeding; indien de zekerheid ter zake minder groot is dan dient uiteraard een risicocorrectie in de vergoeding te worden ingecalculeerd. In een geval dat voorkwam voor de rechtbank van Aarlen (Rb. Aarlen 15 juni 2016) bevestigde de rechtbank na een evaluatie in concreto dat de in het verleden opgebouwde relaties wel degelijk van nut waren voor de huuruitbater en de ter beschikking stelling ervan tegen vergoeding allerminst gesimuleerd was. In casu hadden de relaties zelfs de vorm van lopende samenwerkingscontracten met de verhuurder, waardoor er weinig risico was te weerhouden met oog op de huurvergoeding. Het komt er met andere woorden op aan in lopende betwistingen in concreto aan te tonen dat de inkomsten die de huuruitbater realiseert, mede zijn ingegeven door de goodwill die aanwezig was bij de verhuurder, minstens dat dit een realistische inschatting kon zijn. Het feit dat hieromtrent minder of meer zekerheid bestaat betreft niet de vraag of de verhuur mogelijk is, wel de vraag naar de hoegrootheid van de vergoeding. Uit het bovenstaande blijkt dat de verhuur van handelsfonds nog steeds een aanvaardbare techniek is, onder meer bij omzetting van éénmanszaak in vennootschap. De uitspraken van het Hof van Cassatie die in het verleden op het eerste gezicht een andere analyse deden uitschijnen, dienen te worden gelezen in de feitelijke context van de daarbij aan de hand zijnde dossier en de terzake gevoerde feitelijke argumentatie. Wij stonden daarbij steeds een beoordeling in concreto voor. De rechtspraak zal ongetwijfeld de uitdaging van de beoordeling in concreto verder aangaan. Uiteraard moeten dan wel de nodige feitelijkheden aan de rechtbanken worden aangeleverd.
Read more!21/12/2016 - Bram Stragier
Op 14 juli 2016 verscheen de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten in het Belgisch Staatsblad. De wet zorgt voor de omzetting van de Europese richtlijnen 2014/24/EU (overheidsopdrachten in de klassieke sectoren) en 214/25/EU (overheidsopdrachten in de speciale sectoren) en moet binnenkort de Overheidsopdrachtenwet van 15 juni 2006 vervangen. Voor de eigenlijke inwerkingtreding is het nog even wachten op een koninklijk besluit dat de datum van inwerkingtreding zal vaststellen. Wat zijn nu de belangrijkste nieuwigheden uit deze nieuwe overheidsopdrachtenwet? Vooreerst voert de wet naast de drie bestaande, algemene beginselen (gelijke behandeling, verbod tot discriminatie en transparantie) een vierde algemeen beginsel in, nl. het proportionaliteitsbeginsel. Dit algemeen beginsel vloeit rechtstreeks voort uit Europese rechtspraak. Aanbestedende overheden hebben voortaan een wettelijke plicht om een proportionaliteitstoets door te voeren wanneer zij facultatieve uitsluitingsgronden wensen te hanteren. Zo zullen kleine onregelmatigheden in de inschrijving nog slechts in uitzonderlijke omstandigheden tot de uitsluiting van een ondernemer kunnen leiden. Een tweede, belangrijke wijziging is dat de communicatie en de informatie-uitwisseling tussen de aanbesteder en de ondernemers voortaan via elektronische communicatiemiddelen moet gebeuren. Denk hier bijvoorbeeld aan de indiening en de ontvangst van de offertes. Afwijkingen van deze elektronische communicatie zullen enkel nog mogelijk zijn in een beperkt aantal gevallen. Voorts zullen er voortaan meer keuzemogelijkheden bij plaatsingsprocedures zijn. De plaatsing van overheidsopdrachten gebeurt in het vervolg volgens één van de volgende procedures: (i) de openbare procedure, (ii) de niet-openbare procedure, (iii) de mededingingsprocedure met onderhandeling, (iv) de concurrentiegerichte dialoog, (v) het innovatiepartnerschip en (vi) de vereenvoudigde onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking. De wet maakt niet langer een onderscheid tussen de ‘aanbesteding’ en de ‘offerteaanvraag’, maar enkel nog tussen de ‘openbare’ of de ‘niet-openbare’ procedure. Daarnaast wordt de toepassing van de verschillende onderhandelingsprocedures grondig versoepeld en wordt er ook een nieuw onderhandelingsregime toegevoegd: het innovatiepartnerschap. De nieuwe wet bevat geen definitie van deze procedure, maar uit de memorie van toelichting blijkt dat deze procedure gericht is op het onderzoek en de ontwikkeling van innovatieve producten, diensten of werken en de daaropvolgende aankoop van de werken, leveringen of diensten die uit deze ontwikkelingen voortvloeien. Deze procedure kan toegepast worden wanneer de beschikbare werken, leveringen of diensten niet van aard zijn om te voorzien in de behoeftes van aanbestedende overheid. De inbreuken op de milieuwetgeving worden ook belangrijker, en komen op hetzelfde niveau te staan als de inbreuken op het sociaal recht en het arbeidsrecht. Dergelijke schendingen kwalificeren voortaan eveneens als facultatieve uitsluitingsgronden. Nog een nieuwe, facultatieve uitsluitingsgrond is de uitsluiting op basis van de zogenaamde bad prior performance. Dit betekent dat de aanbestedende overheid een ondernemer kan uitsluiten wanneer de kandidaat of inschrijver blijk heeft gegeven van aanzienlijke of voortdurende tekortkomingen bij de uitvoering van een wezenlijk voorschrift tijdens een eerdere overheidsopdracht, een eerdere opdracht van een aanbesteder of een eerdere concessieovereenkomst, èn dit geleid heeft tot ambtshalve maatregelen, schadevergoedingen of vergelijkbare sancties. De aanbestedende overheid kan de opdrachten in afzonderlijke percelen verdelen. Wanneer de geraamde waarde van opdrachten voor werken, leveringen en/of diensten gelijk is aan of hoger is dan 135.000 EUR moèten de aanbestedende overheden de verdeling in percelen overwegen. Indien een opdracht in percelen kan worden opgedeeld, maar de aanbestedende overheid beslist om dit niet te doen, moet zij motiveren waarom. Deze vernieuwde bepaling is er voornamelijk op gericht om de toegang tot overheidsopdrachten voor KMO’s te vergemakkelijken. De gunning van de opdracht wordt door de aanbestedende overheid gebaseerd op de economisch meest voordelige offerte, waarbij kan worden rekening gehouden met (i) de prijs, (ii) de kosten (rekening houdend met kosteneffectiviteit), en (iii) de beste prijs-kwaliteitverhouding. Voor dit laatste criterium kunnen bv. de leveringsvoorwaarden gelden, alsook de klantenservice of milieu- of sociale aspecten (bv. de opleiding van het personeel). Een laatste belangrijke wijziging betreft de bepalingen met betrekking tot het in-house-toezicht. Een samenwerking tussen twee overheidsdiensten valt in principe niet onder de overheidsopdrachtenwet, maar omdat dergelijke samenwerking volgens de wetgever in geen geval tot een vervalsing van de mededing mag leiden, bevat de nieuwe wet voor het eerst ook bepalingen omtrent zogenaamde in-house-opdrachten. Op de effectieve inwerkingtreding van de nieuwe overheidsopdrachtenwet is het voorlopig nog even wachten. Niettemin is het opzet van de wetgever duidelijk: een ruimere toegang tot de overheidsopdrachten voor de KMO’s, een soepeler kader voor de aanbestedende overheden, een betere bescherming van het milieu en een toename van het gebruik van elektronische middelen. Het initiatief om dit wettelijk kader up te daten en te stroomlijnen, kan enkel toegejuicht worden.
Read more!14/10/2016 - Bram Stragier, e.a.
Eerder al hadden we het erover dat een factuur aan een internationale klant niet zomaar kan uitgereikt worden in de taal van die klant (zie artikel De taal van de factuur - evident in de taal van de klant of toch niet…). Een factuur is immers een officieel stuk dat onderworpen is aan de dwingende taalwetgeving. Op grond van het huidige Vlaamse taaldecreet moeten de ondernemingen die hun exploitatiezetel in het Nederlands taalgebied hebben, hun facturen altijd - zelfs bij internationale transacties - in het Nederlands opstellen. De taalwetgeving is van openbare orde, zodat men er tot voor kort van uitging dat een factuur in een andere taal dan het Nederlands in principe niet rechtsgeldig is. Dat dit enkele ongewenste consequenties heeft, spreekt voor zich. Stel u even voor dat u uit klantvriendelijkheid uw factuur in de taal van uw medecontractant opmaakt, dat deze de factuur dan betwist omwille van de taalproblematiek en de nietigheid ervan vordert. Het Europees Hof van Justitie heeft recent echter een interessant arrest geveld naar aanleiding van een zaak voor de rechtbank van koophandel Gent, afdeling Gent, waar die problematiek aan de orde was. Een onderneming die gevestigd was in het Vlaams Gewest, had een Italiaans klant gedagvaard in betaling van een aantal achterstallige facturen. De Italiaanse onderneming verweerde zich door te stellen dat litigieuze facturen nietig waren. De facturen waren immers opgesteld in het Italiaans, terwijl het Vlaams taaldecreet verlangt dat ondernemingen uit het Nederlandse taalgebied van België hun facturen in het Nederlands opstellen. De Vlaamse onderneming bezorgde tijdens de procedure nog een vertaling van de facturen in het Nederlands, doch dit mocht niet baten: voor de Belgische rechter waren de litigieuze facturen nietig en bleven zij dat, ook al werden er in extremis nog vertalingen verstrekt. De Vlaamse onderneming vond evenwel dat de Vlaamse taalregeling in strijd was met het EU-recht, en met het vrij verkeer van goederen in het bijzonder. De rechtbank van koophandel te Gent stelde hierover een prejudiciële vraag aan het Europees Hof van Justitie. Het Hof van Justitie stelde vast dat de betrokken taalregeling inderdaad een belemmering is voor het vrije verkeer van goederen binnen de Europese Unie. De Vlaamse taalregeling ontneemt de contractpartijen de mogelijkheid om voor hun facturen vrij een taal te kiezen die zij beiden begrijpen. Dit verhoogt het risico op betwisting en niet-betaling van de facturen. De ontvangers van de facturen zullen geneigd zijn om zich tegen de factuur te verzetten door aan te voeren dat zij de Nederlandstalige inhoud ervan (zogezegd) niet begrijpen. Het Hof van Justitie besluit dan ook dat de Vlaamse taalregeling beperkende gevolgen voor het handelsverkeer kan hebben. Vervolgens onderzocht het Hof van Justitie of er een algemeen belang is dat de beperking van het handelsverkeer en dus de schending van het vrije verkeer van goederen eventueel kan rechtvaardigen. Het Hof van Justitie weerhoudt twee rechtmatige doelstellingen: enerzijds het stimuleren van het gebruik van het Nederlands voor officiële documenten (zoals facturen), en anderzijds het vergemakkelijken van administratieve en fiscale controles. Om in overeenstemming te zijn met het EU-recht moet de Vlaamse taalregeling echter ook evenredig zijn aan die doelstellingen van algemeen belang. En hier vindt het Hof van Justitie dat de Vlaamse taalregeling verder gaat dan noodzakelijk om de nagestreefde doelstellingen te bereiken. Een regeling die niet alleen voorschrijft dat facturen voor internationale transacties in het Nederlands moeten opgesteld worden, maar tevens in de mogelijkheid voorziet om daarnaast nog een authentieke, even rechtsgeldige versie van de facturen op te stellen in een door beide handelspartners begrepen taal, zou minder ingrijpen in het vrije verkeer van goederen, en toch even geschikt zijn om dezelfde doelstellingen te waarborgen. Volgens het Hof van Justitie is de huidige Vlaamse taalregeling rond de opmaak van facturen in internationale handelsrelaties dus niet evenredig aan de beoogde doelstellingen, en aldus in strijd met het vrij verkeer van goederen. Wellicht zal de Vlaamse decreetgever nu ingrijpen en het taaldecreet in die zin wijzigen dat er voortaan twee authentieke versies van een factuur kunnen opgemaakt worden: één verplicht in het Nederlands, en één in een taal die beide partijen begrijpen. Dit is analoog met de taalregeling die vandaag al geldt voor internationale arbeidsovereenkomsten. Volgens het Vlaams taaldecreet moeten alle facturen van ondernemingen die hun zetel hebben in het Nederlandstalig taalgebied van België verplicht in het Nederlands opgesteld worden. Bij miskenning moet de rechter in principe de nietigheid van de facturen uitspreken. Het Europees Hof van Justitie heeft de Vlaamse taalregeling rond de opmaak van facturen in internationale handelsrelaties echter strijdig bevonden met het vrij verkeer van goederen binnen de EU, waardoor er allicht een decretale bijsturing volgt.
Read more!14/10/2016 - Bram Stragier
Zeer recent heeft de rechtbank van koophandel te Gent uitspraak gedaan in een zaak over auteursrechten bij maatmeubelen en interieurinrichtingen. Wij verdedigden de belangen van een gespecialiseerde aannemer. De cliënte werd geconfronteerd met een claim van een interieurarchitect die beweerde over bepaalde auteursrechten te beschikken. De claim werd integraal afgewezen en de rechtbank zette de principes ter zake mooi uiteen. Vooreerst is het zo dat enkel auteursrechten kunnen worden geclaimd op voorwerpen die reeds concreet zijn gerealiseerd. Ideeën, hoe origineel ook, komen hiervoor niet in aanmerking. Wie zich op auteursrechten beroept, dient het bewijs te leveren dat voldaan is aan de vereiste van originaliteit. Hiertoe moet worden aangetoond dat er een intellectuele inspanning is van de ontwerper en dat in het werk zijn persoonlijke inbreng terug te vinden is. Om met succes het bewijs van de originaliteit te leveren, dient men zeer concreet aan te tonen waarin deze bestaat. Originaliteit vereist niet per definitie dat het werk in al zijn onderdelen nieuw is. De oorspronkelijkheid kan ook volgen uit de samenstelling van bestaande elementen, mits voldaan is aan de vermelde algemene voorwaarde en de ontwerper creatieve keuzes heeft gemaakt. Aandachtspunt is ook dat naar mate de ontwerper niet zelf de keuzes maakt maar deze toekomen aan diens klant of deels voortvloeien uit de functionaliteit van een voorwerp, de originaliteit verwatert. In heel wat sectoren, zoals bij interieurinrichtingen, gaan de ontwerpen niet volledig uit van de maker maar worden ontwerpen gedeeltelijk (of zelfs geheel) gemaakt volgens instructies van klanten. Louter technische functionaliteiten op zich zijn zelfs niet vatbaar voor bescherming door auteursrechten. Essentieel is verder te bewijzen wanneer het betreffende werk voor het eerst kenbaar werd gemaakt aan het publiek, teneinde de anterioriteit te kunnen nagaan. Auteursrechten genieten van een vormvrije bescherming, die wettelijk geen depot of formaliteit vergt. Het is wel raadzaam om uw eigen werken preventief te beschermen door er uw auteursrechten op te vermelden, bijvoorbeeld met het bekende symbool ©. Dit biedt als voordeel dat u vermoed wordt de houder van het auteursrecht te zijn. Bovendien worden gebruikers gewaarschuwd voor oneigenlijk gebruik. Tot slot is het mogelijk om in uw overeenkomsten met klanten of andere contractspartijen vooraf duidelijke afspraken ter zake te maken. Indien niets geregeld werd, kan de vraag rijzen of wie betaalt voor een bepaald plan en ontwerp, ook automatisch de vermogensrechten verwerft die verbonden zijn aan het auteursrecht. Mag de klant het plan bijvoorbeeld aanwenden om het finaal te laten uitvoeren door een derde? Of om het op een andere werf aan te wenden ? Of om het door te geven aan de koper van het onroerend goed ? Etc ... Blijkt dat geen auteursrechten kunnen worden aangetoond, dan rest nog de mogelijkheid om te ageren tegen kopieën op basis van oneerlijke concurrentie door parasitaire aanhaking en slaafse nabootsing. Dit vereist evenwel dat kan worden aangetoond dat de kopieën worden gemaakt in omstandigheden die indruisen tegen de eerlijke marktpraktijken. Auteursrechten claimen op interieurinrichting vergt een vereniging van de wettelijke voorwaarden om als auteur beschermd te worden en dus een doorgedreven bewijsgaring. Zowel de originaliteit als de anterioriteit zullen in concreto getoetst worden. Een louter idee is niet voor bescherming vatbaar, net zo min als uitwerkingen die op instructie van de klant gebeurden of samenhangen met de functionaliteit van het meubel. Is uw werk origineel en nieuw en slaagt u in de bewijslast dan geniet uw auteursrecht een vormvrije bescherming. Voor professionals is het aangewezen om duidelijke afspraken hierover te maken. Indien er geen auteursrechten weerhouden worden, dan rest in bepaalde gevallen nog een beroep op de wetsbepalingen inzake oneerlijke marktpraktijken.
Read more!01/07/2016 - Bram Stragier
Op 24 mei 2016 trad de Algemene Verordening Gegevensbescherming in werking. Deze Europese verordening regelt de bescherming van natuurlijke personen bij de verwerking van hun persoonsgegevens en het verkeer van deze gegevens. Ondernemingen dienen de komende twee jaar de nodige maatregelen te nemen opdat zij uiterlijk op 25 mei 2018 volledig in overeenstemming zouden zijn met deze nieuwe bepalingen. Een dergelijke Europese verordening heeft rechtstreekse werking en is derhalve onmiddellijk van toepassing, zonder noodzaak van voorafgaandelijk omzetting in Belgische regelgeving. De bestaande wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer (de zgn. Privacywet) zal aldus overruled worden. De doelstelling van deze nieuwe regelgeving is drieledig: (i) een hoge bescherming aan natuurlijke personen, die uniform is doorheen de Europese Unie, (ii) rechtszekerheid voor ondernemingen in een eengemaakte markt en (iii) aanpassing van de bestaande regelgeving aan de huidige wereld van smartphones, social media en online shopping. Het toepassingsgebied van deze verordening is erg ruim. Van zodra een onderneming persoonsgegevens van een natuurlijke persoon, zoals een werknemer of een (potentiële) klant, verzamelt, gebruikt of meedeelt, is zij in principe van toepassing. De belangrijkste nieuwigheden en bijkomende verplichtingen die worden opgelegd bij deze verordening kunnen als volgt worden samengevat: de uitbreiding van de regelgeving naar ondernemingen buiten de EU die hun producten of diensten aanbieden binnen de EU; de vereiste instemming van de betrokken natuurlijke persoon dient ondubbelzinnig te zijn en veronderstelt derhalve een actieve handeling van het datasubject; bijkomende rechten voor de datasubjecten zoals het recht om vergeten te worden en het recht om de gegevens te laten overdragen; de verplichting voor ondernemingen om te werken volgens de nieuwe principes van privacy by designen privacy by default. Het eerste houdt in dat de onderneming zijn werking zo dient te organiseren dat van bij aanvang de privacy maximaal wordt beschermd. Het tweede gebiedt dat wanneer de gebruiker verschillende opties worden geboden over hoeveel informatie hij wenst te delen, de standaard optie steeds diegene is waarbij het minste informatie wordt meegedeeld. de ondernemingen hebben niet langer de verplichting om de gegevensverwerking aan te geven bij de lokale toezichthouder; ondernemingen dienen voortaan wel een register bij te houden met alle informatie inzake de gegevensverwerking; in bepaalde gevallen dient een data protection officer te worden aangesteld; de verplichting voor de onderneming om op zeer korte termijn te melden indien er een lek is van de gegevens; zelfstandige verplichtingen voor de verwerkers van persoonsgegevens waarop een onderneming beroep doet, te denken valt bijvoorbeeld aan een sociaal secretariaat dat gegevens verwerkt van de werknemers van een onderneming. De Verordening is niet alleen vanwege de inhoud van de verplichtingen spraakmakend maar ook door de voorziene sancties. Er zijn administratieve boetes voorzien die kunnen oplopen tot maar liefst 4% van de totale wereldwijde jaaromzet of 20.000.000,00 EUR. De Algemene Verordening Gegevensbescherming bouwt verder op de bestaande regelgeving maar gaat duidelijk nog een stap verder in de bescherming van natuurlijk personen - datasubjecten, met bijkomende verplichtingen voor ondernemingen. Het is raadzaam om nu reeds na te gaan welke concrete maatregelen moeten getroffen worden binnen de onderneming om tijdig in regel te zijn. Dit geldt des te meer nu niet alleen de spelregels maar ook het toezicht en de sancties ernstig worden verscherpt.
Read more!
De nieuwe Wet op de Roerende Zekerheden – ook wel ‘de Pandwet’ – dateert van 11 juli 2013. In een eerder artikel lichtten wij het wetsontwerp reeds toe (zie artikel Wetsontwerp tot wijziging van het pandrecht – nieuw wapen tegen insolventie?). De inwerkingtreding van deze wet was initieel voorzien voor 1 januari 2014, maar dit werd eerst uitgesteld tot 1 januari 2017. Het Koninklijk Besluit dat het zogenaamde pandregister moest vorm geven, bleef immers uit. Met een wetsontwerp van 4 november 2016 wordt de inwerking van de Wet opnieuw uitgesteld tot uiterlijk 1 januari 2018, tenzij het Koninklijk Besluit een vroegere inwerkingtreding zou faciliteren. Het nieuwe wetsontwerp brengt ook een aantal inhoudelijke wijzigingen aan de nog niet in werking getreden Wet Roerende Zekerheden.
De thans aangepaste Wet Roerende Zekerheden betekent een revolutie inzake eigendomsvoorbehoud, retentierecht en pand op roerende goederen:
Actuele regeling
Talloze overeenkomsten en algemene voorwaarden voorzien dat de eigendom van goederen pas overgaat bij volledige betaling van de prijs. Een dergelijk eigendomsvoorbehoud lijkt een sterk beschermingsmechanisme, maar schiet in de praktijk vaak te kort eens de schuldeiser het daadwerkelijk wenst uit te oefenen.
Vooreerst was tot nog toe hiervoor enkel een uitdrukkelijke rechtsgrond in het kader van een faillissement (artikel 101 Faill.W.) maar niet in de overige gevallen van samenloop met andere schuldeisers.
Bovendien is steeds vereist dat de betreffende goederen zich nog in natura bevonden bij de schuldenaar en konden worden geïndividualiseerd. Dit is niet meer mogelijk indien de goederen zijn vervreemd, verwerkt, vermengd of onroerend zijn geworden.
Toekomstig recht
Aan beide knelpunten wordt door het wetsontwerp tegemoet gekomen, zodat de positie van de schuldeisers aanzienlijk wordt verstrekt.
Deze nieuwe regeling geldt ten andere voor alle types overeenkomsten en niet uitsluitend voor koopovereenkomsten (vb. levering in het kader van een aannemingscontract).
Ten eerste zal het eigendomsvoorbehoud voortaan gelden voor alle gevallen van samenloop. Aandachtspunt is wel dat de bestaande korte termijn om een eigendomsvoorbehoud uit te oefenen in geval van faillissement behouden blijft.
De vereiste van identificeerbaarheid wordt thans verlaten. Behalve indien anders overeengekomen, is de partij die de goederen verwerft, gerechtigd de goederen te gebruiken. Indien de goederen, aldus worden verwerkt, vermengd of vervangen, blijft het eigendomsvoorbehoud bestaan.
Indien de betreffende goederen werden vervreemd, strekt het eigendomsvoorbehoud zich uit tot de schuldvordering op basis van deze overdracht.
Het eigendomsvoorbehoud vereist geen registratie (zoals pand – zie hierna), behalve om het ook uitwerking te geven in geval van onroerend worden van de goederen door incorporatie.
Wenst u dat het eigendomsvoorbehoud zijn uitwerking kan hebben, dan is het wel cruciaal dat één en ander schriftelijk overeengekomen werd voorafgaand aan de levering.
Actuele regeling
Het retentierecht is de rechtsfiguur die toelaat aan een schuldeiser om een zaak die hem door zijn schuldenaar werd overhandigd, onder zich te houden tot betaling van de schuldvordering die verband houdt met deze zaak. Typevoorbeeld is de garagist die een wagen gestald laat tot betaling van de factuur voor de herstelling.
Ook hier stellen zich zowel juridische als feitelijke problemen voor de schuldeiser. Er bestond hiervoor geen (specifieke) wettelijke regeling. Bovendien verschaft het retentierecht op vandaag geen voorrecht. De schuldeiser is dus niet gerechtigd om zich bij voorrang te laten betalen uit de opbrengst van de verkoop van de betreffende zaak.
Toekomstig recht
De Nieuwe Wet Roerende Zekerheden komt hieraan tegemoet. Het retentierecht wordt expliciet geregeld en is tegenstelbaar in het kader van een faillissement of een andere vorm van samenloop bij de schuldenaar. Bovendien verkrijgt de schuldeiser thans een preferentieel recht om te worden betaald uit het bezwaarde goed.
Wel blijft dat de schuldeiser het goed niet zonder meer zelf kan verkopen, want dan verliest hij het bezit op het goed en aldus zijn retentierecht.
Actuele regeling
Van oudsher is een pand op roerende zaken in principe uitsluitend mogelijk mits de buitenbezitstelling, dit is het materieel afgeven van de goederen aan de pandhouder. Dit maakt het in de praktijk vaak onwerkbaar. Zo dienen voorraden evident beschikbaar te blijven bij de pandgever om te kunnen worden verwerkt en/of geleverd aan klanten.
Als uitzondering op de vereiste van buitenbezitstelling, is er het pand op de handelszaak, dat onder meer maximaal ook de helft van de voorraad omvat.
Toekomstig recht
Thans wordt het bezitloos pandrecht evenwel veralgemeend. De wet pand handelszaak d.d. 25 oktober 1919 verdwijnt. Er gelden daarbij bijzondere overgangsmaatregelen.
Het bezitloos pandrecht is voortaan niet meer voorbehouden aan financiële instellingen maar kan door elke schuldeiser.
De pandgever kan thans niet alleen een onderneming zijn, maar ook een consument. In voorkomend geval, gelden wel een aantal beschermende bepalingen.
In principe kunnen alle lichamelijke en onlichamelijke roerende goederen in pand worden gegeven, zowel bestaande als toekomstige. Zij kunnen ook tot zekerheid strekken van bestaande evenals toekomstige vorderingen, voor zover deze bepaalbaar zijn.
Voor de vestiging van het pand volstaat een overeenkomst tussen partijen. Een correcte libellering van een dergelijke pandovereenkomst dringt zich evenwel op. Er zijn wettelijk verplichte vermeldingen, in het bijzonder de nauwkeurige omschrijving van de bezwaarde goederen, de gewaarborgde schuldvorderingen en het maximaal bedrag ten belope waarvan de schuldvorderingen gewaarborgd zijn. Daarnaast zijn er moduleringen mogelijk in het voordeel van de schuldeiser, vb. het recht om zich de goederen toe te eigenen in geval van niet-betaling.
Het pand blijft zijn uitwerking behouden in geval van verwerking, vermenging, subrogatie of onroerendmaking, conform wat hoger is uiteengezet.
Spectaculair is de invoering van een nationaal pandregister waarin partijen zelf het pand kunnen inschrijven teneinde het tegenstelbaar te maken aan derden. Nieuw is ook dat dit pandregister voor eenieder zal toegankelijk zijn (en niet enkel voor bepaalde categorieën), mits betaling van een retributie.
Deze registratie zal evenwel niet (meer) kunnen worden gebruikt om het pand op schuldvorderingen tegenstelbaar te maken aan derden. Daarvoor blijft de bestaande kennisgeving vereist (artikel 1690-1691 B.W.).
De nieuwe Wet Roerende Zekerheden bevestigt thans ook dat een cessie van schuldvordering tot zekerheid (fiduciaire overdracht) hoogstens een pandrecht kan opleveren. Ingeval een dergelijke cessie wordt gerealiseerd, wordt zij geconverteerd naar een pand, zelfs al is niet aan vereisten inzake bewijs inzake pand voldaan. Dit is echter niet het geval indien de overdrager een consument is.
Belangrijk is ook dat in de nieuwe Wet Roerende Zekerheden de uitwinning van het pand op drastische wijze wordt vereenvoudigd. Voortaan hoeft de schuldeiser hiervoor niet meer a priori naar de rechtbank maar kan hij zelf tot uitwinning overgaan. Enkel indien betwisting zou ontstaan, is er een a posteriori controle door de beslagrechter voorzien. Opnieuw geldt deze omkering niet indien de pandgever een consument is.
In dat kader dient evenwel te worden aangestipt dat de Wet Roerende Zekerheden geen afbreuk doet aan de Wet Financiële Zekerheden d.d. 15 december 2004, waarbij deze bescherming ten aanzien van de consument niet geldt.
Tot slot weze nog opgemerkt dat deze nieuwe regeling de mogelijkheid om een pand te vestigen door buitenbezitstelling, onverlet laat.